عمارت موسی خان،شهربابک|استان کرمان

شهربابک

یکی از شهرهای تاریخی ایران، شهربابک است که بعضی از تاریخ‌نویسان آن را به اردشیر بابکان و برخی دیگر به بابک جد اردشیر نسبت می‌دهند. تعدادی از جاهای دیدنی استان کرمان را در خود جای می‌دهد که شامل جاذبه‌های طبیعی و آثار تاریخی می‌شود. عمارت موسی خانی از بناهای تاریخی زمان قاجاریه در این شهرستان است.

عمارت موسی خان از بخش های مختلفی تشکیل شده، از قسمت شاه نشین تا انبار غله، این عمارت در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده و اکنون بعنوان موزه مردم شناسی شهربابک از آن استفاده می شود.

با ندای کرمان همراه باشید، تا با این عمارت بی نظیر بیشتر آشنا شوید.

عمارت موسی خانی نمونه‌ بارزی از معماری سنتی محسوب می‌شود و معرف هنر، ذوق و توانایی معماران ایرانی است. تزیينات منحصربه‌فرد بنا به‌صورت سيم و سكه در بخش‌های مختلف نمای ساختمان نگاه هر گردشگری را می‌نوازد و نقوش حيوانی كبوتر، نقوش گياهی سرو، گل و بوته و نقوش هندسی شمشه و قاب‌بندی در قسمت‌های گوناگون بنا برای هر بازدیدکننده‌ای جذابیت دارد.

تلالو شیشه‌های رنگی پنجره‌ها، حوضچه‌ای زیبا و لبریز از آب در وسط حیاط و گچبری‌های دیدنی تنها بخش‌هایی از زیبایی نفس‌گیر این عمارت هستند؛ عمارتی که به‌خوبی سبک زندگی ایرانی را نشان می‌دهد.

عمارت موسی خانی کجاست؟

عمارت موسی خانی یکی از جاهای دیدنی شهربابک به شمار می‌رود و در یکی از محله‌های قدیمی آن واقع شده است. در گذشته، در نزدیکی عمارت، بازار سرپوشیده شهر قرار داشت که هم‌اکنون اثری از آن نیست.

آدرس: استان کرمان، شهربابک، خیابان شهید بهشتی (مشاهده روی نقشه)

تاریخچه عمارت موسی خانی

قبل از تاجگذاری آقا محمدخان، ابوالحسن خان، فرزند سلطان محمود حاکم شهربابک بود. وی پس از کور شدن به‌دست آقا محمد خان، از حکومت کنار رفت و برادرزاده‌اش، حاج محمد علی اداره امور را در دست گرفت. پس از حاج محمد علی، ملقب به حاج آقا، فرزندش در شهربابک به حکومت رسید. دوران حکومت او هم‌زمان با سلطنت محمد شاه و ناصرالدین شاه قاجار بود و موقوفات بسیاری داشت. وی نزدیک ۳۰ سال حکومت کرد و عمارت بزرگی موسی خانی را در این دوره ساخت. احداث بنا از سال ۱۲۲۷ آغاز شد و تا ۱۲۳۲ هجری شمسی به طول انجامید.

عمارت موسی خانی از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۳۷۳ مورد بازسازی قرار گرفت و در تاریخ ۱۳۸۱/۱۱/۱۲ در فهرست آثار ملی ثبت شد. در گذشته از این بنا به‌عنوان فرمانداری استفاده می‌شد و امروزه در اختیار میراث فرهنگی و موزه مردم‌شناسی شهربابک قرار دارد.

معماری عمارت موسی خانی

عمارت موسی خان از جمله بناهای اعیانی که از دو بخش اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. و بصورت حیاط مرکزی ساخته شده و تزئینات بنا بصورت گچبری و سیم در بخش های مختلف نمای ساختمان خودنمایی می کند.

مصالح بکار رفته شامل خشت خام و گل رس، کاه، آهک، گچ، سنگ، چوب و شیشه میباشد.

در و پنجره ها و ارسی ها از چوب گردو ساخته شده اند و تمامی ستون ها و حایل میان ستون ها از جنس چوب درخت توت هستند.

بخش‌های مختلف عمارت موسی خانی

بنای عمارت موسی خان از دو طبقه و سه ضلع متفاوت ساخته شده است، ضلع غربی یا تابستان نشین، ضلع جنوبی یا بهاره نشین و ضلع شمالی یا زمستانه نشین ساخته شده است.

ضلع شمالی، زمستانی

ضلع شمالی بنا بصورت دو طبقه که قسمت شاه نشین با اتاق هایی پنج دری خودنمایی می کند.

این بخش دارای یک بادگیر دوقلو است که برای استفاده در بهار کاربرد داشت. بادگیرها در زمان فرج الله خان، نوه موسی خان، به برج نگهبانی تبدیل شدند و این قسمت در حال حاضر به‌عنوان موزه مردم‌شناسی استفاده می‌شود.

ضلع غربی، تابستانی

کاربرد این ضلع در تابستان بود. در این ضلع یک بادگیر بزرگ و بلند قرار دارد که تاج آن در سیل سال ۱۳۶۵ خورشیدی تخریب شد. بادگیر موجب خنک شدن اتاق‌ها در فصل گرما می‌شد. همچنین در تقاطع ضلع شمالی و غربی، انبار غله‌ای وجود دارد که به خاطر نوع طراحی خاص آن، همیشه دمایی کمتر از بقیه قسمت‌های عمارت داشت.

ضلع جنوبی، بهاره نشین

طرف جنوبی ضلع بهاره نشین رو به باغ عمارت است و شامل دو ایوان دو طبقه به‌صورت متقارن و یک ایوان اصلی در وسط می‌شود. ضلع جنوبی و غربی عمارت، برج اصلی قرار دارد و بر بستر رودخانه و در قسمت غرب و جنوب عمارت اشراف کامل دارد.

باغ

باغی با دیوارهای هشت متری، بخش دوم عمارت موسی خانی را تشکیل می‌دهد که در فصول مختلف، به‌خصوص تابستان و بهار زیبایی وصف‌ناشدنی را جلوه‌گر می‌کند. باغ عمارت آجرفرش و حوضی که در وسط بنا، با رنگ بندی های چشم نواز قرار دارد.

سایر جاذبه های نزدیک شهربابک عبارتند از:

خانه های صخره ای میمند، غار ایوب، دره راگه رفسنجان، بزرگترین خانه خشتی در رفسنجان و تپه های ماسه بادی رفسنجان.

نکات بازدید از عمارت موسی خانی

• برای بازدید از عمارت موسی خانی می‌توانید در روزها و ساعات اداری به آن مراجعه کنید.
• بهای بلیط عمارت موسی خانی (در سال ۱۴۰۱) ۳۰۰۰ تومان است.
• در سفر به شهرهای گوناگون ایران به فرهنگ‌های مختلف و باورهای مردم بومی احترام بگذارید.
• آثار تاریخی میراث بشریت هستند. و از وارد کردن هرگونه آسیب به آن‌ها جدا خودداری کنید.

نویسنده: بهاره غنچه/ندای کرمان